CEX Token Yakma Modelleri Tutarlılık ve Şeffaflık Çağrıları Ortasında Yatırımcı İncelemesiyle Karşı Karşıya

Yönetici Özeti

Başlıca merkezi borsalar (CEX'ler), şu anda yoğun yatırımcı ve düzenleyici incelemesine tabi olan çeşitli token yakma modelleri kullanmaktadır. Piyasa, platform tokenleri için sürdürülebilir değer yaratımını etkileyen, sadece yakılan token hacminden ziyade bu mekanizmaların tutarlılığını, şeffaflığını ve düzenleyici uyumunu giderek daha fazla vurgulamaktadır.

Ayrıntılı Etkinlik

Kripto para tokenlerini dolaşımdaki arzdan kalıcı olarak çıkarmak için tasarlanan token yakma mekanizmaları, merkezi borsalarda kabaca üç türe ayrılmaktadır. Bunlar, Gate, KuCoin, MEXC ve Rollblock'ta görüldüğü gibi, token değerini doğrudan borsanın finansal performansına bağlamayı amaçlayan kâr veya gelir bağlantılı modelleri içerir. Örneğin, Rollblock (RBLK) platform kârının %30'a kadarını haftalık olarak RBLK tokenlerini geri almak için kullanır ve bu tokenlerin %60'ı daha sonra yakılır, kalan %40'ı ise staking ödüllerine tahsis edilerek tutarlı bir deflasyonist baskı oluşturur.

Formül tabanlı veya fon tabanlı modeller, Binance, OKX ve Bitget gibi borsalar tarafından kullanılmaktadır. Binance'in (BNB) otomatik yakma mekanizması, BNB'nin fiyatına ve BNB Zinciri üzerinde oluşturulan blok sayısına göre yakma miktarını ayarlayarak yaklaşık 100 milyon BNB'lik bir dolaşım arzını hedefler. 2023 yılının 2. çeyreğinde, Binance 600 milyon doların üzerinde değerli 2 milyonun üzerinde BNB yaktı. Benzer şekilde, Hyperliquid HYPE tokeni için deflasyonist bir model işletmektedir, protokol ücretlerinin %97'sini geri alım ve yakmalara ayırarak yıllık %4'lük bir arz azaltımı sağlamaktadır. Temmuz 2025'e kadar, bu mekanizmanın 1.3 milyar dolar değerinde 28.5 milyon HYPE tokenini yok ettiği bildirilmiştir. Üçüncü kategori, Bybit ve HTX tarafından örneklendirilen yönetişim odaklı modelleri kapsar.

Token yakmaları, tokenleri doğrulanabilir bir şekilde kontrol edilmeyen 'yakma' adresine göndermek veya toplam arzı azaltan akıllı sözleşme işlemleri aracılığıyla yürütülür. Ethereum'un EIP-1559 gibi sistemlerde görülen otomatik, protokol düzeyindeki yakmalardan farklı olarak, Binance'in üç aylık yakmaları gibi şirket odaklı modeller, geleneksel hisse senedi geri alımlarına benzer ve finansal tablolarda dikkatli hazine ve kâr tahsisini gerektirir.

Piyasa Çıkarımları

Token yakmaya yönelik çeşitli yaklaşımlar, piyasa duyarlılığı, yatırımcı güveni ve düzenleyici gözetim için önemli sonuçlar doğurmaktadır. CEX platform tokenlerinin token ekonomisine yönelik artan yatırımcı incelemesi, şeffaf, tutarlı ve kâr bağlantılı yakma mekanizmalarına yönelik net bir tercih bulunmaktadır. Bu tür modellere sahip borsalar yatırımcı güveninde artış yaşayabilirken, Binance'in geçmişteki ayarlamaları gibi opak veya sık sık değiştirilen modellere sahip olanlar şüphecilik veya düzenleyici zorluklarla karşılaşabilir. Piyasa artık yakma mekanizmalarının öngörülebilirliğini ve güvenilirliğini, yok edilen tokenlerin salt hacminden daha fazla değerlendirmektedir.

FTX çöküşünün ardından, CEX'lere olan kullanıcı güveni azaldı ve şeffaflık ile koruma önlemlerine yönelik talepler arttı. Buna karşılık, Binance ve Bitget gibi borsalar koruma fonlarını artırdı. Bu rekabetçi ortamda borsaların başarısı, güvenlik, şeffaflık, kullanıcı güveni ve aktif ekosistem katılımına öncelik vermeye giderek daha fazla bağlıdır. Token yakmaları kıtlığa ve yukarı yönlü fiyat baskısına katkıda bulunabilse de, değer yaratmadaki uzun vadeli etkinlikleri gerçek ağ benimsenmesine, faydaya ve kullanım durumlarına bağlıdır.

Yakma programlarıyla ilişkili riskler arasında piyasa bağımlılığı, dönüşümler sırasında merkeziyetsiz/merkezi borsalarda kayma ve önden koşma potansiyeli ve ücretlerin çok yüksek bir yüzdesi yakmalara ayrılırsa geliştirme, denetimler ve teşvikler için kaynakların sınırlı olması yer almaktadır.

Uzman Yorumları

Piyasa duyarlılığı değişti ve uzmanlar, yakma mekanizmalarının tutarlılığı ve öngörülebilirliğinin artık sırf hacimden daha değerli olduğunu belirtiyorlar. Kâr bağlantılı modeller, token değerini temel borsanın sağlığıyla doğrudan ilişkilendirmek için giderek daha uygun görülmektedir. Geri alım ve yakmanın token fiyatı üzerindeki etkisi tartışmalı olsa da, bazıları bunun içsel bir değer yaratmadığını savunsa da, fikir birliği, güçlü ve tutarlı nakit akışlarının, yakmalardan kaynaklanan satın alma baskısıyla birleştiğinde, daha güçlü token performansına katkıda bulunabileceği yönündedir.

Hyperliquid gibi yeni oyuncular, şeffaf, sürekli yakma mekanizmalarını finansal yönetim stratejilerine entegre ederek ve pazarlayarak sektör beklentilerini aktif olarak yeniden şekillendiriyorlar. Bu yaklaşım, eski borsaları kendi modellerini uyarlamaya zorluyor. Ancak, sadece yakmanın sürdürülebilir büyüme için yeterli olmadığı; gerçek ağ benimsenmesi, fayda ve sağlam kullanım durumlarıyla birlikte olması gerektiği de vurgulanmaktadır.

Daha Geniş Bağlam

Token yakma mekanizmalarının tasarımında düzenleyici hususlar çok önemlidir. Yakma mekanizmalarını doğrudan kâr bağlantılarından ayırmak, tokenlerin ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) gibi düzenleyici kurumlar tarafından menkul kıymet olarak sınıflandırılma riskini azaltabilir, ancak bu durum token sahipleri için şeffaflığı da azaltabilir. Düzenleyiciler, token yakma programlarındaki potansiyel arz manipülasyonu taktiklerini aktif olarak izlemekte ve gelişen düzenlemelere uyum ve açık ifşa ihtiyacının altını çizmektedir.

Daha geniş düzenleyici ortam, ABD'de kriptonun kabulünü göstermektedir; ancak, birçok mevcut blok zinciri mimarisi, kurumsal benimseme için gerekli gizlilik ve uyum özelliklerinden yoksundur. Web3 ekosistemi için zorluk, blok zincirinin doğal şeffaflığını, gizlilik, seçici ifşa ve uyum gereksinimleriyle bağdaştırarak düzenlenmiş endüstrilerin yasal ve operasyonel standartlarını karşılamaktır. Merkezi bekçilere başvurmadan gizlilik ve uyumu sağlayan sıfır bilgi kanıtları gibi gelişmekte olan çerçeveler, bu boşluğu kapatmak için geliştirilmektedir. Merkezi ve merkezi olmayan finansı (CeFi/DeFi) birleştiren stratejik konumlandırmalarıyla Hyperliquid gibi platformlar, 3,5 milyar dolarlık toplam kilitli değer (TVL) ve 24 milyar dolarlık 24 saatlik işlem hacmiyle gösterildiği gibi kurumsal sermayeyi çekmekte ve şeffaflık ve operasyonel risklerle boğuşan geleneksel CeFi platformlarına ölçeklenebilir bir alternatif sinyali vermektedir.